Algemene informatie
In het ZAP-project stond de ontwikkeling van interactief leermateriaal voor ontdekkend en ervarend leren in het vakgebied van de psychologie centraal. Het project stelde zich ten doel om bij te dragen aan het verschuiven van het psychologie-onderwijs van een expositorisch karakter naar onderwijs dat ook onderdelen bevat die gebaseerd zijn op zelfstandig (ondersteund) ontdekkend leren.
Het project heeft een serie van 45 korte interactieve ICT-gebaseerde programma's (ZAPs) opgeleverd, waarin telkens een fenomeen of experiment uit de psychologie centraal staat. De kern van elke ZAP is een multimediale simulatie van het experiment of fenomeen. In zo'n simulatie kan een student waarden van relevante variabelen variëren en waarden van output variabelen observeren om zo de gesimuleerde fenomenen te ontdekken of het gesimuleerde experiment te ervaren. Elke ZAP bevat naast een simulatie een inleiding, een uitleg van de achterliggende theorie, en aanwijzingen voor data-interpretatie. Er is naar gestreefd het tekstmateriaal beknopt en interessant te maken. ZAPs zijn gebaseerd op het World Wide Web en kunnen door studenten en docenten worden geopend vanaf de centrale website. Docenten kunnen ZAPs op hun eigen manier inpassen in andere, meer traditionele cursusonderdelen.
Zowel docenten als studenten kunnen op een gestructureerde manier naar ZAPs zoeken in het overzichtsscherm. Dit binnen het project ontwikkelde overzicht wordt ook nu, na afloop van het project, nog onderhouden. In het Engels is een serie van 12 nieuwe ZAPs ontwikkeld, met onderwerpen als multiple personality disorder, syllogismen, en Gestalteffecten bij probleemoplossen.
 

ZAP-typen
Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie typen ZAPs. Elk type laat studenten op een bepaalde manier naar een fenomeen uit de psychologie kijken.
Ten eerste zijn er ervarings-ZAPs. In dit type ZAP ervaren studenten hoe zij zelf reageren op bepaalde stimuli. Voorbeelden van reeds ontwikkelde ervarings-ZAPs zijn de Ponzo-illusie (visuele illusie), de Big Five Inventory (persoonlijkheidsvragenlijst), het missionarissen-kannibalen probleem (probleemoplossen) en de Wason selectietaak (formeel redeneren). Ten tweede zijn er ontdekkings-ZAPs. In dit type ZAP neemt de student de rol van experimentator op zich. De student heeft de beschikking over een proefpersoon of proefdier, waarmee door middel van experimenten een fenomeen onderzocht kan worden. Door systematisch verschillende instellingen aan te geven, zal de student in staat zijn om zelf het onderliggende model en de bijbehorende theorie te ontdekken. Voorbeelden van ontdekkings-ZAPs zijn Pavlovs klassiek conditioneren (waarbij experimenten uitgevoerd kunnen worden op een hond) en het split-brain fenomeen (waarbij experimenten uitgevoerd kunnen worden met een persoon bij wie de verbinding tussen de linker- en rechterhersenhelft is doorgesneden). Ten derde zijn er experiment-ZAPs. In dit type ZAP ondergaat de student zelf een experiment als proefpersoon. Zo'n experiment bestaat uit een aantal trials, waarbij de student in elke trial een reactie moet geven op een specifieke stimulus of specifieke stimuli. Nadat de trials van een experiment doorlopen zijn, krijgt de student zijn eigen resultaten te zien in het datagedeelte. Deze resultaten kunnen afgezet worden tegen groepsgegevens, zodat duidelijk wordt hoe het individuele resultaat van een proefpersoon zich verhoudt tot algemene bevindingen, zoals die volgens de bijbehorende theorie verwacht mogen worden. Voorbeelden van experiment-ZAPs zijn experimenten die binnen de cognitieve psychologie als klassiek worden beschouwd, zoals de Strooptaak of mentaal roteren. Inmiddels is ook een ZAP-monitorfunctie beschikbaar. De ZAP monitor maakt het mogelijk om data van verschillende experimenten te verzamelen en real-time de gemiddelde uitkomsten weer te geven. Er is een demo van de ZAP-monitor beschikbaar.
In sommige gevallen is het zinvol om studenten een fenomeen vanuit verschillende invalshoeken te laten bekijken. Daarom worden in sommige gevallen verschillende activiteiten gecombineerd, zoals bij de Prisoner's dilemma ZAP die uit zowel een ervaring als een ontdekkingsactiviteit bestaat.
 

Looptijd project
Het ZAP-project ging 1 januari 2002 van start, en duurde twee jaar. Het project werd 1 januari 2004 beëindigd, maar de website met daarop de voltooide ZAPs blijft beschikbaar voor algemeen gebruik. Het project werd gesubsidieerd door SURF Educatie<F>. Informatie over het project is nog beschikbaar op de website van SURF.
 

Publicaties

Nederlands Eysink, T.H.S., de Jong, T., Hulshof, C.D. & de Jong, M. (2005). ZAP: Interactief ervaren en ontdekken in het psychologieonderwijs. In M. Mirande, J. van der Veen, & M. van der Wende (Eds.), Van trend naar transformatie. ICT innovaties in het Hoger Onderwijs (pp. 201-213). Groningen: Wolters Noordhoff. Eysink, T. H. S., Hulshof, C. D., Loyens, S., de Jong, T., Pieters, J. M., & te Winkel, W. (2003). Psychologie interactief ervaren en ontdekken: het ZAP-project. Onderzoek van Onderwijs, 32, 64-66.   Engels Hulshof, C. D., Eysink, T.H.S., & De Jong, T. (Submitted). The ZAP project: Designing interactive computer tools for instruction in psychology. Hulshof, C.D., Eysink, T.H.S., Loyens, S., & De Jong, T. (In press). ZAPs: Using interactive programs for learning psychology. To appear in Interactive Learning Environments.   Naar boven